Sự mờ nhạt tính dân tộc trong năng động phim truyện điện ảnh Việt Nam những năm gần đây.

Trong những năm gần đây, với lý do không thật thuyết phục là phim phải có khán giả, phải đáp ứng được nhu cầu tiêu khiển của những thượng đế đến rạp, mà những thượng đế này đa số ở lứa tuổi xanh, nên rất nhiều phim truyện điện ảnh Việt Nam tụ tập đẵn vào mấy thể loại: phim hành động, phim kinh dị, phim hài sinh hoạt, phim ca nhạc, với nội dung hoàn toàn xa lạ với những vấn đề mấu chốt, quan yếu, biệt lập của con người và giang san Việt Nam

Qua các triều đại, từ thời vua Hùng dựng nước đến giờ. Ở góc độ chủ quan, thì có thể nói rằng, phần đông các tác giả của phim Việt (bao gồm cả các tác giả Việt kiều đang ngày một xuất hiện nhiều hơn trên màn ảnh Việt), như: biên kịch, đạo diễn, họa sỹ, nhạc sỹ, kể cả diễn viên, đạo cụ, phục trang, hóa trang.

Chúng ta cũng biết rằng tính dân tộc còn là miền đất mỡ màu, sinh động, đặc sắc, bất tận, để phim truyện điện ảnh Việt Nam tìm hiểu, khai thác, mô tả. Sự mờ nhạt tính dân tộc trong phim truyện điện ảnh Việt Nam những năm gần đây   Khi phim truyện điện ảnh Việt Nam giàu bản sắc dân tộc, sẽ góp phần củng cố, bảo vệ, xây dựng và phát triển ngành điện ảnh Việt Nam, nền nghệ thuật của giang sơn, cũng như góp phần xây dựng và phát triển thị hiếu thẩm mỹ, gu nghệ thuật cần thiết cho các từng lớp khán giả.

Đạo diễn Vũ Xuân Hưng. Để kiếm sống, nhiều người chọn cách hài lòng làm theo yêu cầu của thị trường, mà bản chất là của các nhà đầu tư, là làm phim giải trí, hoặc là phim phải có khả năng giải trí, với đề tài quẩn quanh ở tỉnh thành, bỏ phí mảng đề tài rộng lớn ở vùng nông thôn, miền núi, hải đảo, nơi ẩn chứa nhiều nhất các giá trị văn hóa của dân tộc.

Còn hình thức diễn đạt của một tác phẩm phim truyện điện ảnh bao gồm: hình tượng, thủ pháp, ngôn ngữ điện ảnh.

Xét trong thực tại, căn do của tình trạng trên của phim truyện điện ảnh Việt Nam, có cả nguyên cớ khách quan và căn do chủ quan. Đây là công việc phức tạp, dài lâu, cần được giải quyết một cách bài bản, với sự đồng lòng, hiệp sức của nhiều người, nhiều cơ quan, ban, ngành. Trong những bộ phim này, tính cách, mệnh, tâm sự, tình cảm và hành động của các nhân vật hoặc bị mờ nhạt, áp đặt, giả tạo, hoặc bị vay mượn của điện ảnh nước ngoài.

Cùng khi đó, nhà nước, mặc dù trong chủ trương, chính sách, pháp luật của mình đã khôn cùng đúng đắn khi đề cao tầm quan yếu sống còn của tính dân tộc đối với nghệ thuật Việt Nam nói chung và đối với điện ảnh Việt Nam nói riêng, nhưng trong thực tế, thì việc thực hành những chủ trương, chính sách, luật pháp ấy lại vô cùng chậm chạp, hoặc không có mấy hiệu quả.

Tỉ dụ như việc xây dựng Quỹ tương trợ điện ảnh, để Bộ Văn hóa, thể thao và du lịch có thể chủ động đầu tư cho các tác phẩm điện ảnh, trong đó chắc chắn sẽ có những tác phẩm giầu bản sắc dân tộc, đã được chủ trương và pháp luật của quốc gia khảng định cách đây nhiều năm, nhưng đến tận hiện thời vẫn chưa thực hành được.

Sẽ có tính dân tộc khi được trình diễn. # Của văn hóa và con người Việt Nam ở mỗi vùng miền, mỗi dân tộc

Trong điều kiện cụ thể của điện ảnh Việt Nam hiện giờ, để làm được việc trên rất cần sự tác động mang tính chính sách và luật pháp của quốc gia. Nhiều phim, nhất là phim hành động và phim kinh dị, hay bắt chước theo cách biểu thị của phim Mỹ và phim Hồng Kông trước đây. Song song bằng cơ chế, chính sách khuyến khích các nhà đầu tư, để họ có thể vừa có trách nhiệm, vừa nao nức đầu tư cho các dự án làm phim dạng này.

Đó là tính dân tộc trong rất nhiều tác phẩm phim truyện điện ảnh bị mờ nhạt, bị mất hẳn, thậm chí bị sai lạc, bị lợi dụng. Còn hình thức miêu tả của những bộ phim trên, cũng không gần gũi, không hợp với cách cảm, cách nghĩ, cách trình bày của văn hóa và con người Việt Nam.

# Bản sắc dân tộc trong các tác phẩm của mình. Khiến cho các nhà đầu tư không dám mạo hiểm đầu tư vào các dự án làm phim có hàm lượng tính dân tộc cao, còn các chủ rạp cũng không mấy đằm thắm với loại phim này. Hậu quả của hiện trạng mờ nhạt tính dân tộc trong phim truyện điện ảnh Việt Nam, là dẫn tới khả năng mất dần đi tuốt tuột những gì là quan yếu, là thiết yếu, là tốt đẹp mà tính dân tộc đem lại cho phim truyện điện ảnh Việt Nam như đã nêu ở đầu tham luận.

Những người quyết định hình hài, lẫn hồn mai dân tộc của phim Việt, bị tác động của những trở lực khách quan như đã nêu ở trên, đang rơi vào tình trạng vừa không có đủ điều kiện, vừa không có đủ nhu cầu, hay mong muốn để tìm hiểu, nghiên cứu và trình diễn.

(TGĐA) - Chúng ta biết rằng, tính dân tộc tạo nên sự độc đáo, đặc sắc, cho nghệ thuật điện ảnh Việt Nam nói chung và cho phim truyện điện ảnh Việt Nam nói riêng, giúp cho phim truyện điện ảnh Việt Nam có diện mạo khác biệt với phim truyện điện ảnh của các nước khác, đồng thời đảm bảo cho phim truyện điện ảnh Việt Nam hội nhập hiệu quả với phim truyện điện ảnh thế giới, mà không sợ bị đánh mất mình.

Bởi vậy, các tác giả khi viết những kịch bản, hay khi thực hiện những bộ phim có nội dung cần đến tư liệu đầy đủ, chính sác của những lĩnh vực này đều khôn xiết lúng túng, khó khăn, thậm chí không thể tìm ra được.

Và cũng để đáp ứng đề nghị giải trí một cách thiển cận, không ít tác giả đã thô thiển bắt chước không chỉ cách diễn đạt, mặc cả nội dung của điện ảnh nước ngoài, nhất là của điện ảnh Mỹ, nhưng lại cố khoác cho sản phẩm của minh một cái vỏ dân tộc lộ liễu, bằng bối cảnh, đạo cụ, phục trang và âm nhạc. Trước mắt, phải xây dựng xong Quỹ tương trợ điện ảnh và sử dụng nó một cách hiệu quả cho các dự án sản xuất phim, mà trong đó ưu tiên cho các dự án giàu bản sác dân tộc.

# Thật sắc nét, thật sâu đậm, thật phong phú tính dân tộc không nhiều, nhưng cũng đã đủ để góp phần dựng lên diện mạo của một nền điện ảnh Việt Nam có bản sắc dân tộc

Vậy xu hướng trên được biểu hiện như thế nào? duyên do, hậu quả và cách khắc phục nó ra sao? Chúng ta biết rằng tính dân tộc trong nghệ thuật điện ảnh Việt Nam nói chung và trong phim truyện điện ảnh Việt Nam nói riêng, được biểu thị ở cả nội dung và hình thức miêu tả. Bên cạnh đó, chúng ta còn chưa xậy dựng được một hệ thống chuyên gia giỏi, cùng với những nghiên cứu bài bản về các lĩnh vực liên hệ đến tính dân tộc trong điện ảnh như: bối cảnh, đạo cụ, phục trang, phong tục, tập quán, nghi lễ, sinh hoạt.

Và để ngăn chặn hiện trạng này, không có cách nào khác, là tạo các điều kiện để cho các tác phẩm phim truyện giàu bản sắc dân tộc xuất hiện ngày một nhiều hơn và đến được với công chúng ngày càng tiện lợi hơn.

Và đặc biệt là trong những năm gần đây, khi quốc gia hạn chế dần đầu tư cho điện ảnh, còn điện ảnh tư nhân (bao gồm cả sản xuất, phát hành và phổ thông phim) lại ngày càng phát triển, đã xuất hiện một thiên hướng không mấy tốt lành cho điện ảnh Việt Nam.

Điều này đồng nghĩa với việc tạo các điều kiện cho những tác giả có nghĩa vụ, có năng lực và lòng đam mê đối với các đề tài giầu bản sắc dân tộc, được diễn tả hết mình qua các tác phẩm, song song đưa được tác phẩm của họ tới rạp chiếu một cách hiệu quả nhất. Ở giác độ khách quan, có thể nhận định rằng, góp phần không nhỏ làm cho tính dân tộc trong phim truyện điện ảnh Việt Nam bị mờ nhạt, bị sai lạc, hoặc bị mất hẳn, là do một bộ phận khá lớn khán giả, nhất là khán giả trẻ, không hứng với những bộ phim có tính dân tộc đậm nét, sâu sắc, mà họ chỉ hướng tới những bộ phim giải trí thuần túy, trong đó có không ít phim có chất lượng nghệ thuật nhạt nhòa, thậm chí thấp kém.

# Độc đáo, rõ nét, sinh động, hạp cách cảm, cách nghĩ, cách trình diễn. Bên cạnh đó, phim ngoại nhập (chính yếu là phim giả tưởng và phim hành động của Mỹ ) thường gấp khoảng 10 lần số lượng phim Việt sản xuất trong một năm và chiếm gần hết các xuất chiếu ở các rạp trên toàn quốc, càng làm trầm trọng hơn sở thích giải trí thuần túy không quốc tịch, không sắc tộc của khán giả Việt.

Cùng lúc giải quyết dần những khó khăn, chướng ngại khách quan, chủ quan như đã nêu ở trên. Ở giác độ khách quan, còn phải nói đến cách làm phim thiếu, hay không có tính chuyên nghiệp của hồ hết các đơn vị làm phim truyện điện ảnh trong nước, đã làm ảnh hưởng không tốt tới chất lượng nghệ thuật, trong đó đương nhiên tới cả tính dân tộc (nếu có) của bộ phim mà các đơn vị này sản xuất ra.

Nội dung của một tác phẩm phim truyện điện ảnh bao gồm: đề tài, chủ đề tư tưởng, cốt truyện, tình huống, nhân vật. Và trong suốt 60 năm hình thành và phát triển, phim truyện điện ảnh Việt Nam dù rằng chưa thực thụ hội tụ nghiên cứu và diễn tả tính dân tộc đến nơi đến chốn, cũng như dù rằng số lượng tác phẩm trình diễn.

Không may là số khán giả này lại quyết định không nhỏ tới doanh thu của các rạp và cố nhiên là tới cả doanh thu của các nhà đầu tư làm phim.

Sẽ có tính dân tộc, khi biểu đạt sắc nét những đặc điểm trổi nhất, thực chất nhất của con người và từng lớp Việt Nam, hay cụ thể hơn, là khi nó đề cập đến những vấn đề chủ chốt, quan trọng, riêng biệt của đất nước và con người Việt Nam, phê chuẩn những tính cách, căn số, tâm can, tình cảm và hành động của con người Việt Nam.

Tuy nhiên, từ khi ngành điện ảnh cùng các ngành nghệ thuật khác bước vào cơ chế thị trường.