Đề xuất Chính phủ tổng kết chương trình và SGK phổ thông bài bản, sâu sắc

Quá tải, “dạy chữ” nặng hơn “dạy người”… Câu chuyện về những bất cập trong chương trình – sách giáo khoa (CT – SGK) phổ thông đã được đề cập nhiều lần. Báo CAND cũng đã có bài dài kỳ phản ánh về vấn đề này. Và một lần nữa, báo cáo chuyên đề của Đoàn giám sát đã cho chúng ta thêm một lần sáng tỏ “chất lượng” của CT – SGK hiện hành, giúp trả lời câu hỏi, vì sao chúng ta phải thay SGK sau năm 2015? GS.VS Đào Trọng Thi, Trưởng đoàn Giám sát cho biết: CT giáo dục phổ thông đã có những đổi mới tích cực, tuy nhiên còn nhiều chỗ thiên về trang bị kiến thức, hơn là yêu cầu rèn luyện kỹ năng, nhất là kỹ năng sống và kỹ năng giáo dục đạo đức học sinh. Nói cách khác, CT còn chưa cân đối giữa việc “dạy chữ” với “dạy người”, còn thiếu cân đối giữa lý thuyết và thực hành, giữa dung lượng và thời lượng CT của một số môn học. Một số nội dung trong CT chưa thực sự cơ bản, khối lượng kiến thức nhiều, gây nên sự quá tải. Nội dung môn học còn cao, nhất là đối với học sinh dân tộc thiểu số và ở các địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn. Việc lồng ghép giáo dục môi trường, an toàn giao thông, dân số - sức khỏe sinh sản, giới tính, phòng chống tệ nạn xã hội chưa thực sự linh hoạt, đã gây nên sự quá tải của chương trình. Bao giờ SGK mới hết quá tải, ôm đồm để học sinh đỡ gánh nặng học hành? Nói đến CT giáo dục phổ thông, không thể nói đến “hệ lụy” của phân ban. Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, hiện nay, việc dạy học phân hóa theo mô hình phân ban gần như không còn ý nghĩa, mà thực chất vẫn là phân hóa theo khối thi đại học. Phải nói thêm là năm học 2003 – 2004, cách đây đúng 10 năm, CT phân ban được chia làm hai ban: KHTN và KHXHNV và đã được triển khai thí điểm trên 89 trường tại 21 tỉnh, thành. Nhưng sau 2 năm thí điểm, CT phân ban đã không thành công. Vì vậy, Bộ GD & ĐT đã trình Chính phủ điều chỉnh phương án phân ban thành 3 ban, có thêm Ban cơ bản. Phương án điều chỉnh thành 3 ban, chứng tỏ đề án phân ban chưa được chuẩn bị kỹ lưỡng và phù hợp. Theo tổng kết của Bộ GD&ĐT sau 3 năm triển khai đại trà phân ban, năm học 2008 – 2009 cả nước có gần 84% học sinh lớp 10 học ban cơ bản, hơn 14% học ban KHTN và chỉ có 2% học ban KHXHNV. Như vậy, việc phân ban để thực hiện mục tiêu học phân hóa đã không thành công. CT đã “không chuẩn”, thì SGK tất sẽ “không chuẩn” (đó là chưa kể, chúng ta viết sách theo quy trình ngược: viết sách xong mới xây dựng CT). Đoàn giám sát đã chỉ ra rằng: một số SGK có sự trùng lặp, có sự kiện, số liệu thiếu nhất quán giữa các lớp trong cùng một môn học. Dung lượng một số bài chưa phù hợp với thời lượng dạy học. Ngay cả kiến thức ở một số cuốn SGK tái bản, nhưng nội dung lại không cập nhật, rất lạc hậu. Tệ hơn, một số môn kiến thức bị phân khúc, tách rời, ngắt quãng, thiếu liên thông; việc lựa chọn khối lượng kiến thức còn thiếu tính sư phạm, quá tải về nội dung, chưa gắn với thực tiễn. Nguyên nhân chính của tình trạng SGK kém chất lượng, là do chúng ta chuẩn bị chưa chu đáo, đội ngũ GV, cơ sở vật chất, phương tiện dạy học chưa đáp ứng được yêu cầu. Đổi mới phải tạo ra những“sản phẩm” có nhân tri thức và bản lĩnh, có tay nghề và kỹ năng làm việc Một vấn đề được các đại biểu tham dự hội nghị đặc biệt quan tâm, là Đề án Đổi mới CT – SGK Giáo dục phổ thông sau năm 2015 mà Bộ GD&ĐT đang tích cực triển khai sẽ được thực hiện như thế nào, để không lặp lại những sai lầm như CT – SGK hiện hành? GS.TS Nguyễn Đình Hương chia sẻ: Việc đổi mới này là vô cùng hệ trọng, nên cần phải kế thừa, đổi mới, điều chỉnh, tiếp cận chương trình, nội dung giáo dục phổ thông ở các nước hiện đại, phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Cần làm khẩn trương nhưng phải chu đáo, không nóng vội vì CT – SGK gắn chặt với trình độ GV và HS, gắn với hàng triệu gia đình và hàng trăm đối tượng khác nhau. GS Nguyễn Đình Hương kiến nghị, phải lấy hệ thống các trường sư phạm làm nòng cốt, không để các trường sư phạm đứng ngoài cuộc như vừa qua, vì đây là nơi đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên thực hiện việc đổi mới CT – SGK. Với những môn tự nhiên, để tiết kiệm chi phí, theo GS Nguyễn Đình Hương, chúng ta nên lựa chọn dịch giáo trình chuẩn của các nước tiên tiến và áp dụng thích hợp ở nước ta. PGS.TS Trần Thị Tâm Đan, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban VHGDTTNNĐ bày tỏ quan điểm: CT – SGK sau năm 2015 phải là chương trình đáp ứng được yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông thời kỳ CNH, HĐH đất nước. Vì vậy, cần phải có sự chuẩn bị kỹ càng chu đáo về mọi mặt, trong đó CT phải đảm bảo tích hợp và phân hóa trong giáo dục phổ thông, giải quyết tốt phương án phân hóa theo phương thức tự chọn ở cấp THPT; đồng thời phải đổi mới đào tạo giáo viên ở các trường sư phạm, chú ý nâng cao chất lượng đào tạo về phẩm chất đạo đức và năng lực nghề nghiệp, tạo điều kiện cho học sinh được mở rộng hiểu biết về văn hóa. Dưới góc độ trường phổ thông, cô giáo Lê Thị Oanh, Phó Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Hà Nội –Amsterdam đề xuất: CT – SGK mới sẽ tạo ra hiệu ứng tích cực cho công cuộc chấn hưng giáo dục; các cơ quan hữu quan cần tổ chức tiếp thu nghiêm túc và sửa chữa tất cả các sai sót, các lỗi kỹ thuật, để xây dựng CT – SGK phù hợp với điều kiện hiện nay của học sinh, cân đối giữa việc dạy kiến thức – dạy nghề - dạy người, nhằm tạo ra những sản phẩm có nhân cách và bản lĩnh, có đủ tri thức cần thiết, có tay nghề cao và có kỹ năng làm việc trong môi trường hội nhập quốc tế. Về CT – SGK phổ thông mới, Đoàn giám sát đã đề nghị Chính phủ nên tổng kết việc thực hiện CT – SGK một cách nghiêm túc và sâu sắc, sớm hoàn thiện Dự thảo đề án đổi mới CT – SGK sau năm 2015 và công bố lấy ý kiến rộng rãi trong nhân dân, chuẩn bị thật kỹ lưỡng các điều kiện để thực hiện đề án… GS.VS Đào Trọng Thi cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành giám sát chuyên đề này để có cơ sở khoa học đề xuất giải pháp, kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoàn thiện chính sách pháp luật về đảm bảo chất lượng CT – SGK phổ thông, từ đó ban hành Nghị quyết mới về giáo dục phổ thông và Nghị quyết đổi mới CT – SGK thực hiện sau năm 2015.